/
شهریور / ۳۱
عود یا بربط سازی اصیل و باستانی است که قدمتی به اندازه تمدن سومر دارد و در خاورمیانه بخصوص ایران علاقه مندان زیادی دارد. امروزه این ساز علاوه بر سرزمین های شرقی در میان سایر اقوام غربی و کشورهای شرق آفریقایی طرفداران خاص خود را دارد.
عود سازی زهی زخمه ای است که طول تقریبی آن ۸۵ سانتی متر است. بربط سازی با دسته کوتاه و کاسه بزرگ و گلابی شکل است که فاقد پرده بندی است و حدود ۱۰ تا ۱۳ سیم دارد. ساز بربط از چوب توت یا آبنوس تشکیل شده است.
چه زیبا گفت مولانا
ای لولی بربط زن تو مست‌تری یا من
ای پیش چو تو مستی افسون من افسانه
عود ساز قدیمی شرقی است که بدرستی نمی توان گفت اصالت و محل پیدایش اولیه این ساز در کدام کشور بوده است. با توجه به آثار باستانی و تصاویر حکاکی شده عده ای این ساز را هندی و برخی بلخی می دانند. از طرفی با توجه به رواج این ساز در میان اشکانیان و ساسانیان در فلات ایران سازی ایرانی نامیده می شود. ساز عود در دوره ساسانیان بیش از هر دوره دیگر رواج داشته است. با ظهور دین اسلام این ساز در بین کشورهای عربی رواج پیدا کرد و جایگزین ساز «مزهر» گردید. این ساز با نام های مختلف شناخته می شود، از آنجا که ساز بربط از چوب پوشیده شده در زبان عربی به عود مشهور شده است. همچنین شکل ظاهری ساز به صورت مرغابی است که سینه جلو داده و گردن کوتاهی دارد و با توجه به این ویژگی ساز را بربط می نامند. گروهی نیز معتقدند نام این ساز از باربد نوازنده دربار خسرو پرویز گرفته شده است. در اروپا این ساز لوت نامیده می شود.
اگر چه امروزه این ساز در موسیقی ایرانی رنگ کمتری دارد اما در موسیقی عربی جایگاه خاصی دارد و علاقه مندان بسیاری به نواختن این ساز مشغول هستند. ساز بربط اندازه های مختلفی دارد. در سرزمین های عربی دارای کاسه ای بزرگ تر نسبت به ساز ایرانی و در کشور ترکیه دارای کاسه ای کوچکتر نسبت به ساز ایرانی است.
بربط ساز زهی خمه ای که شکم ساز گلابی شکل و بزرگ است، دسته کوتاهی دارد و
دارای ده سیم به صورت جفت جفت است.
بربط بم ترین ساز در میان سازهای زهی است. صدای آن بم، نرم و جذاب و قوی است.
نت نویسی ساز بر طبق کلید سل است اما برای راحتی در خواندن نت و نوشتن آن یک اکتاو بالاتر در کلید فا نوشته می شود.
وسعت صوتی این ساز حدود دو اکتاو است که بدلیل کوتاهی دسته ساز یک اکتاو و نیم از منطقه صوتی وسط صدا دهی بهتری دارد.
این ساز می تواند نقش تک نواز و هم‌نواز هر دو را به خوبی ایفا کند.
کاسه طنینی: دارای شکل گلابی است که از تکه های چوب به هم پیوسته درست شده است. شکم ساز بزرگ است به قسمی که بخش ریادی از طول سیم ها در ناحیه شکم قرار گرفته است.
صفحه رویی آن از چوب است که بدلیل صدای بهتر بیشتر از چوب درخت کاج ساخته می شود. دایره های مشبک قرار گرفته بر روی صفحه که از جنس استخوان است باعث تولید صدای بهتر می شود.
بربط دارای پنج جفت سیم است که از سمت راست به چپ صدای دو، سل، ر، لا، سل دارند. از آنجا که ساز عود فاقد دستان است اجرای تمام فواصل موسیقی از جمله پرده، نیم پرده و ربع پرده روی دسته ساز امکان پذیر است. ساز را به هنگام نواختن به صورت افقی روی ران پا قرار می دهند به صورتی که کاسه ساز سمت راست نوازنده و دسته آن سمت چپ قرار گیرد.
از نوازندگان مشهور و جهانی بربط می توان منیر بشیر موسیقیدان نامی آشوری تبار عراقی، انور براهیم آهنگساز تونسی، ریاض سنباطی، فرید الاطرش و ناصر شمه نام برد. از نوازندگان ایرانی بربط منصور نریمان، مجید ناظم پور، حسین بهروزی، حسن منوچهری، محمود رحمانی پور، اکبر محسنی و عبدالوهاب شهیدی هستند که بخوبی توانسته اند صدای این ساز اصیل را به نسل های بعد از خود منتقل کنند.
برای یادگیری ساز بربط مانند هر ساز دیگر نیاز به تهیه ساز مناسب و خوش دست است که بتوان نوازندگی را با آن آغاز کرد. بعد از تهیه ساز مناسب نیاز به استاد مجرب است که با قدرت بیان و تبحر دستانش بتواند تمام اصول نوازندگی این ساز، نحوه نواختن و همراهی گروه را به هنر آموز بصورت اصولی و آکادمیک بیاموزد. آموزشگاه موسیقی صدای مهرورزان با سالیان سال تجربه در نشر و پخش موسیقی اصیل ایرانی و غربی به علاقه مندان موسیقی، توانسته این هنر اصیل را در بین جوانان زنده نگه دارد. برای مشاوره برای تهیه ساز مناسب، نحوه آموزش و یادگیری می توانید از تجربیات ارزشمند کادر مجرب این مجموعه راهنمایی بگیرید.