/
شهریور / ۲۴
کاخن را می‌توان جعبه‌ای دانست که صدای اعتراض بشری، سال‌هاست درون آن پنهان‌شده است. برای آشنایی بیشتر با این ساز با این مقاله از آموزشگاه موسیقی صدای مهرورزان همراه باشید.
ساز کاخن را می‌توان صدای آزادی دانست. چراکه اصلیت آن به بردگان آفریقایی و سال‌های بردگی در کشور پرو بازمی‌گردد. بردگان آفریقایی اجازه‌ی نواختن ساز درامز را نداشتند و ساز کاخن به‌منظور جایگزینی برای ساز درامز اختراع شد. اگرچه داشتن کاخن برای بردگان ممنوع بود و مجازات در پی داشت، اما آن‌ها از جعبه‌های چوبی میوه به‌عنوان استفاده می‌کردند، در حقیقت آفریقایی‌ها سعی داشتند؛ علاوه بر حفظ رسم و رسوم بومی قبایل خود،اعتراضشان را با نواختن موسیقی به گوش اربابان برسانند. در زمان اعتراضات ضد کمونیستی، معمولاً نیروهای امنیتی مردمی را می‌دیدند که درحالی‌که روی جعبه‌های میوه نشسته‌اند به کارهای عادی خود مشغول هستند. کاخن تاریخچه‌ی بلندمدتی ندارد و عمر آن حدود دو قرن است. نام این ساز از واژه‌ی اسپانیایی کاخن گرفته‌شده است. اکثر سازهای جهان ریشه در سازهایی مربوط به تمدن باستان دارند. اما تاریخچه ساز کاخن، به‌سادگی تمام تنها به جعبه‌های میوه بازمی‌گردد. کولیان اسپانیایی نیز برای اجرای موسیقی و رقص فلامنکو ابتدا روی جعبه‌های میوه ضرب می‌گرفتند. به‌تدریج جعبه‌های میوه تبدیل به ساز کاخن و جز جدانشدنی موسیقی و به‌خصوص سبک فلامنکو شد. در اواخر قرن نوزدهم کاخن به‌تدریج با تغییراتی در صدادهی و ساختمان ساز به یک ساز حرفه‌ای تبدیل شد. امروزه نواختن این ساز در کشورهای اسپانیا، آمریکای شمالی و فیلیپین رواج دارد.
کاخن یک جعبه‌ی مکعب مستطیل چوبی و توخالی است. چوب‌های این ساز، ضخامتی بین ۱.۳ تا ۱.۷ سانتی‌متر دارند. نوازنده برای نواختن این ساز روی آن می‌نشیند و بر سطح آن ضربه می‌زند. سطحی که نوازنده بر آن ضربه می‌زند را تاپا می‌نامند. وجه پشتی یا کناری کاخن دارای چند سوراخ است که صدای ساز آز آن‌ها بیرون می‌آید. ممکن است با خود فکر کنید، هر جعبه چوبی با چند سوراخ می‌تواند یک ساز کاخن باشد. اما باید گفت قسمت اصلی صدای این ساز از ارتعاش سیم‌های تعبیه‌شده درون جعبه این ساز تولید می‌شود. جالب است بدانید جنس سیم‌های به‌کاررفته در ساز کاخن مانند گیتار است. البته این دو ساز صدای مشابهی ندارند. علاوه بر این چوب تمامی صفحات کاخن مشابه نیست. در حقیقت برای ساخت صفحه‌ای که نوازنده به آن ضربه می‌زند یا صفحه‌ی تاپا، از چوب سه لایه‌ی درخت گیلاس یا ماهون و افرا استفاده می‌شود، درحالی‌که چوب به‌کاررفته در سایر قسمت‌های ساختمان کاخن از درخت کاج یا صنوبر ساخته‌شده است.
صفحه‌ی تاپا را می‌توان مانند یک در برای ساز کاخن در نظر گرفت. چراکه به‌طور کامل به ساز متصل نیست و تنها در چند نقطه اتصال پیچی دارد. این ویژگی باعث ایجاد یک صدای لرزشی در ساز کاخن می‌شود. حال که تا حدودی با ساختار ساز کاخن آشنا شده‌اید، بد نیست کمی دقیق‌تر به معرفی اجزای این ساز کوبه‌ای بپردازیم:
صفحه‌ی که نوازنده به آن ضربه می‌زند و با پیچ به ساختمان اصلی ساز کاخن متصل شده است. ساختار اصلی این صفحه چوب سه لایه است و ضخامتی متفاوت از سایر صفحه‌های مکعب مستطیل دارد.
تمامی وجوه ساز به‌جز صفحه‌ی تاپا را در برمی‌گیرد. ارتفاع قاب کاخن معمولاً حدود ۵۰ سانتی‌متر است البته در ابعاد کوچک‌تر نیز ساخته می‌شود. باید دقت داشته باشید که ارتفاع این ساز و همچنین ساختار ساز کاخن علیرغم سادگی آن، در نوع صدای تولیدشده از آن بسیار مؤثر است.
حفره رزونانس، سوراخی است که معمولاً در پشت صفحه‌ی تاپا می‌شود و قطری حدود ۴ سانتی‌متر دارد. وظیفه‌ی اصلی این حفره، خروج صدای سیم‌های درون کاخن است. محل قرار گرفتن این حفره در پشت ساز متفاوت است. با توجه به صدا و سفارش نوازنده، می‌تواند در قسمت‌های مختلف قرار داشته باشد.
در قسمت درونی صفحه‌ی تاپا، یعنی درست پشت چوبی که نوازنده به آن ضربه می‌زند، دو نوع فنر تعبیه‌شده است. البته در سبک پرو معمولاً به‌جای فنر از سیم استفاده می‌شود.
در قسمت جانبی بعضی از سازهای کاخن یک اهرم وجود دارد. نوازنده می‌تواند با حرکت این اهرم باعث چسبیدن یا فاصله گرفتن فنرها از صفحه‌ی تاپا بشود. این کار درواقع باعث تغییر در صدای ساز خواهد شد.
ساز کاخن کاخن دارای انواع مختلفی است که در زیر به معرفی هریک پرداخته ایم.
این نوع همان‌گونه که از نامش پیداست، صوتی یکنواخت دارد و قابل تنظیم نیست. در این‌گونه از کاخن از سیم گیتار یا فنر استفاده می‌شود.
برخلاف کاخن‌های ثابت، در کاخن رگلاژی، می‌توان صدا را تغییر داد. درواقع می‌توان فنرهای این ساز را شل یا سفت کرد. اگر در کاخن رگلاژی از سیم استفاده شده باشد، می‌توان سیم‌های آن را مانند گیتار کوک کرد. دقت داشته باشید این قابلیت ربطی به حرفه‌ای بودن کاخن ندارد و هر دو نوع ساز می‌تواند برای افراد حرفه‌ای و مبتدی با توجه به نوع موسیقی و سبک استفاده شود.
بد نیست بدانید در سال‌های اخیر نوع جدیدی از کاخن اختراع شده است که پلکسی‌گلاس است و پلکسی‌کاخن نام دارد. بدنه‌ی این کاخن مدرن کمی بزرگ‌تر از انواع سنتی آن است و صدای بم‌تری دارد.
علاوه بر این عده‌ای ساز سل کاخن را نیز عضوی از خانواده‌ی کاخن‌ها می‌دانند. سازی با ساختمان لوله‌ای شکل که مانند کونگا نواخته می‌شود.
برای شروع هرکاری شما نیاز به علاقه و هدف دقیق دارید. یادگیری ساز کاخن نیز از این قضیه مستثنی نیست. در گام اول باید بدانید چرا می‌خواهید کاخن یاد بگیرید؟ آیا دوست دارید یک نوازنده حرفه‌ای شوید یا تنها نواختن یک ساز را به طور متوسط یاد بگیرید؟
قبل از شروع بهتر است بدانید کاخن نوازی با نشستن و ضربه زدن بر اجسام تفاوت دارد. شما باید به تدریج نحوه‌ی نشستن روی ساز و قرارگیری دست و ریتم‌ها را یاد بگیرید.
شما می‌توانید در زمانی نزدیک به یک سال آموختن کاخن را تا حدودی یاد بگیرید، اما نمی‌توانید خود را یک نوازنده کاخن بنامید. برای حرفه‌ای شدن در کاخن، باید حدود چند سال به‌طور مرتب تمرین کنید.