/
بهمن / ۲۲
موسیقی دستگاهی یا همان موسیقی سنتی ایرانی، جهان شگفت‌انگیز و حیرت‌آوری است که هر یک از عناصر و دستگاه‌های آن به صورت جالی در تعامل با یکدیگر هستند. این موسیقی نظم غیر قابل وصفی دارد که باعث شده تا شهرت جهانی پیدا کند و به یکی از موسیقی‌های بی همتا در جهان تبدیل شود. معمولاً این موسیقی را به یک منظومه تشبیه می‌کنند که در آن دستگاه‌ها سیاراتی هستند که به دور خورشید می‌چرخند و هر کدام قمرهای خود را هم دارند. دوتا از مشهورترین این قمرها درآمد و پیش درآمد است. اگر شما هم با شنیدن این نام‌ها و ارتباط آنها با موسیقی تعجب کرده‌اید، بهتر است در ادامه با ما همراه باشید تا هرآنچه که درباره این دو قمر نیاز است را بدانیم.
موسیقی سنتی، بخشی از هویت و تاریخ ایران را تشکیل می‌دهد و سال‌ها است که در وجود مردم رخنه کرده است. همه ما با هر سلیقه‌ای حداقل یک بار را دل به شنیدن این موسیقی سپرده‌ایم. هر یک از دستگاه‌هایی که برای نواختن موسیقی سنتی استفاده می‌شوند دارای ردیف‌هایی هستند. منظور از ردیف‌ها به هم پیوستن زنجیره‌ای آهنگ‌ها است که موجب ایجاد نغمه می‌شود. ردیف‌ها و گوشه‌های یک دستگاه همگی از یک خانواده هستند و در کنار هم باعث روایت یک ردیف می‌شوند. معمولاً اولین گوشه در همه دستگاه‌ها درآمد نام دارد و مسیر آوایی دستگاه را آغاز می‌کند. تعداد گوشه‌های دستگاه‌ها با هم فرق می‌کند. برای مثال دستگاه ماهور حدود ۴۰ گوشه دارد. در زمان‌های دور درآمد را با اسم‌های دیگری همچون مقام یا سربند هم تعریف می‌کردند.
اولین قطعه یک سمفونی را پیش‌درآمد می‌گویند. این ساده‌ترین تعریفی است که می‌توان برای پیش‌درآمد در نظر گرفت. اغلب پیش‌درآمد را یک معرفی نامه می‌دانند که در مقدمه و آغاز ارکستر اجرا می‌شود. به زبان دیگر پیش درآمد مقدمه‌ای برای شروع دستگاه است و اغلب تمی حماسی دارد. البته که پیش‌درآمد در زمان‌های گذشته هم وجود داشته است؛ اما تا اواخر دوران قاجار اجرا موسیقی‌ها با تک‌نوازی آغاز می‌شد و بعدها پیش‌درآمد جای آن را پر کرد. پیش‌درآمد را می‌توان شکل مشابهی از پیشرو در آهنگ‌های ترکیه‌ای دانست.
حال که با درآمد و پیش درآمد به صورت مجزا آشنا شدید، می‌توانید به راحتی به تفاوت میان این دو پی ببرید. اجازه دهید تفاوت آنها را با یک مثال ملموس‌تری برایتان توضیح دهیم. موسیقی را همچون هنر سینما در نظر بگیرید. در این هنر، درآمد در واقع سکانس اولیه فیلم خواهد بود. در سکانس اولیه، ژانر اصلی فیلم مشخص می‌شود. ذهن مخاطب با این سکانس همراه شده و رفته‌رفته اوج می‌گیرد. درآمد نیز به همین شکل است و ذهن شونده را در موسیقی دستگاهی ایرانی با خود همراه کرده و شناسنامه آن دستگاه است و ریتم آن را توصیف می‌کند. درآمد بدون شعر می‌باشد و خواننده می‌تواند از تحریرهای سبک روی آن هم استفاده کند. در پایان موسیقی هم سعی می‌شود تا فرودی بر روی همان گام اولیه درآمد ایجاد شود تا شروع و پایان موسیقی در یک سبک باشند.
پیش در آمد مقدمه کار شما است. همانطور که یک محصول باکیفیت برای معرفی نیاز به بروشور و کاتالوگ دارد، موسیقی شما هم نیاز به یک معرفی دارد که پیش درآمد این وظیفه را بر عهده می‌گیرد. اجازه دهید به سراغ مثال قبلی برویم که در آن درآمد سکانس اول فیلم بود. پیش‌درآمد نقش تریلر یا همان پیش نمایش فیلم است. پیش نمایشی که به مخاطب توضیح می‌دهد فیلمی که قرار است ببینید در حول چه موضوعی است و چگونه است. نکته مهمی که باید بدانید این است که پیش‌درآمد قبل از در آمد اجرا می‌شود. پیش‌درآمد اغلب قالب موزونی با وزن شش و چهار دارد. این اجرا توسط نوازندگان انجام می‌شود و خواننده نمی‌تواند روی آن اجرا داشته باشد.
جمع بندی
در آمد و پیش در آمد دو بخش اصلی در موسیقی سنتی ایرانی است که تاریخچه آنها به زمان‌های دور و درازی باز می‌گردد. موسیقی که همه ما با تمام وجود آن را احساس می‌کنیم و ارزش والایی برایمان دارد. البته امروزه در دنیای معاصر، نوازندگان و خواننده‌ها کمتر بر روی درآمد و پیش‌درآمد تمرکز دارند و دیگر رنگ و لعاب سابق را ندارد. دلیل آن هم این است که دیگر اجراها مدت زمان طولانی ندارند و برای همین در بازه کوتاه در نظر گرفتن این دو بخش ممکن است کمی از حوصله مخاطب خارج شود. هنرمندان نیز سعی می‌کنند تا حد امکان بالاترین بازدهی را در کوتاه‌ترین زمان در اختیار مخاطبان خود قرار دهند.